6-8 września 2001. FESTIWAL ROZSTAJE (Rynek Główny, Klub pod Jaszczurami, Kraków)
Festiwal Muzyki Tradycyjnej:
Małopolska-Galicja-Karpaty
Goście:
Márta Sebestyén i zespół Muzsikás,
Kalyi Jag, Szászcsávás,
Forgórózsa,
Środkowo-Europejski Teatr Tańca,
Teatr Uliczny Maskarás
Przygraniczne tereny Polski południowej, Galicja Zachodnia i jej urozmaicona mapa etniczna, specyficzna rozmaitość kulturowa spowodowana upływem lat. Dziedzictwo kulturowe regionu zamieszkałego przez Polaków, Ukraińców, Cyganów, Żydów, Słowaków, Węgrów i Rumunów jest do dzisiejszego dnia w nienaruszonej formie przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jedną z idei organizatorów festiwalu jest zachowanie i strzeżenie mozaikowości kulturowej miejscowych tradycji muzycznych reprezentowanej przez region karpacki.
Kalyi Jag („Czarny Ogień”)
Zespół prezentujący muzykę węgierskich Cyganów, znany w wielu miastach Europy z repertuaru o surowym brzmieniu tradycyjnym. Zespół, choć poszukujący w swym rozwoju wykonawczym nowych brzmień, odnosi się do dziedzictwa archaicznego ze szczególną pieczołowitością i szacunkiem.
Zespół powstał w Budapeszcie, w 1978 roku a jego zaplecze stanowili wówczas młodzi członkowie cygańskiej społeczności województwa Szatmár. Od czasu powstania zespół odbył liczne podróże zagraniczne, bywał nie tylko w wielkich miastach Europy, lecz także w odległych częściach świata.
W czym tkwi tajemnica wspaniałości zespołu Kalyi Jag? Przede wszystkim w wytrwałości i pilności, dzięki której udało się im zebrać tak bogaty i urozmaicony materiał muzyczny. Jednocześnie udało im się ochronić swe wartości, elementy własnego, wyniesionego z domu rodzinnego stylu i rozwinąć w sceniczną produkcję.
Na ich koncertach słuchacze z ich kręgu kulturowego rozpoznają najpiękniejsze melodie cygańskie – każdy sukces tego zespołu to sukces i uznanie dla tradycji cygańskiej.
Członkowie zespołu, choć mają już w swoim repertuarze kilkaset melodii i pieśni cygańskich wciąż poszukują nowego materiału ludowego. Nic im nie pozostaje jak tylko otworzyć szufladę wspomnień i wydobyć na światło dzienne utwory przeznaczone na opracowanie. Wykorzystują też każdą nadarzającą się okazję, każdy wyjazd zagraniczny czy koncert innego zespołu, aby gromadzić nieznane im dotąd melodie. Są też związani z instytucją naukową-systematycznie odwiedzają archiwum Instytutu Muzyki Węgierskiej Akademii Nauk.
Zespół Kalyi Jag stworzył swój własny styl, dzięki czemu z łatwością można go odróżnić od innych zespołów tego typu. Poza świetnym wykonaniem wokalnym i instrumentalnym cechuje go dobre opracowanie muzyczne. To zespół, któremu nie zależy na scenicznym odtworzeniu autentycznej atmosfery ludowej. Dlatego też do swych utworów wprowadził wiele elementów współczesnych, które wzbogacają brzmienie, lecz nie dominują nad elementami ludowymi.
Márta Sebestyén i zespół Muzsikás
Zespół Muzsikás to wspólnota, która już od lat wykracza poza miłość do muzyki i jej subtelne kształtowanie. Po pewnym czasie przestało ich satysfakcjonować to, co zbadane i wyuczone. Kryjąca się w nich intelektualna siła doprowadziła ich do zrozumienia ukrytego w nieocenionej głębi systemu relacji. To artyści-eksperymentatorzy. Są świadomi, że reprezentowana przez nich forma języka-muzyka jest bardziej kompetentna.
To ludzie medytujący. Bowiem muzykowanie nie jest dla nich pustą formą życia, są zdolni zobaczyć inny wymiar relacji muzyki ludowej i pradawnego sposobu życia. Dla niektórych z nich istnienie bez muzyki nie jest możliwym. Za pomocą osobliwych środków próbują na nowo rozpalić głęboko ukryty żar ognia zgaszonego przez przodków, chcą strzec go jak świecy płonącej wiecznie w kościele. Przy okazji wydania każdej nowej płyty odczuwa się tę wrażliwość. W ich utworach można dostrzec mieszające się ze sobą siedmiogrodzkie, irlandzkie i anglosaskie motywy. Kierują one wyobraźnię publiczności zadymionych klubów prosto do sal koncertowych wyścielanych aksamitem.
Niedawno wydali płytę p.t. Album Bartóka. Dzięki pomocy różnych środków wyrazu przełożyli muzyczną wiadomość Bartóka na język powszechnie zrozumiały zarówno w kraju jak i za granicą. Stworzyli rodzaj podium, uważając na to, by muzyczna treść nie zatraciła swej autentyczności i była przez wszystkich dobrze rozumiana.
Gdziekolwiek jadą, zawsze zabierają i zostawiają coś z naszego kraju i naszej muzycznej kultury. Podczas ich występów, podróży i pracy zawsze trwają przygotowania do wydania kolejnej płyty.
Márta Sebestyén jest znana nie tylko jako wokalistka zespołu, nagrała m.in. wspólną płytę z zespołem Deep Forest, i śpiewała melodie stanowiące tło muzyczne filmu pt. Angielski pacjent.
Najważniejsze występy zespołu:
Queen Elisabeth Hall, London 1995
Symphony Space, New York 1996
Maison de la Music, Paris 1997
Dranauter Festival, Belgium 1997
House of Blues, Los Angeles 1997
The Barbican Center, London 1997
Great American Music Hall, San Francisco 1997
WOMAD Festiwal, Singapore 1998
Theatre de la Ville, Paris 1999
Royal Festiwal Hall, London 1998
Theatre de la Ville, Paris 1999
WOMAD Festiwal, Adelaide, Australia 1999
World Expo, Hannover, Germany 2000
Symphony Space, New York 2000
Maskarás
Węgierski teatr tańca, opierający inspiracje twórcze na kanwie archetypicznych i symbolicznych treściach legend, przekazów i motywów muzycznych;
Środkowoeuropejski Teatr Tańca (Közép-Európa Táncszínház – Budapest)
Współczesny teatr tańca z Budapesztu opierający się o tradycyjne wartości kultury środkowoeuropejskiej. Zespół dąży do realizacji przedstawień współczesnego teatru tańca inspirowanych kulturą regionu Karpackiego. Jest także otwarty na współpracę z choreografami, którzy w swej pracy chętnie wykorzystaliby elementy folkloru.
„Pragnęlibyśmy podkreślić za pomocą naszych przedstawień jak ważną rzeczą jest sięganie do tradycji, wskrzeszanie rytuałów i wierne przedstawienie głębi stanów ducha kryjących się w folklorze. Sposób tańca naszego zespołu uwydatnia archaiczne motywy za pomocą pełnych wyrazu nowoczesnych technik tanecznych.”
